صفحه ها
دسته
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 113181
تعداد نوشته ها : 58
تعداد نظرات : 4
Rss
طراح قالب
حمید رضا علیخانی



 بسم الله الرحمن الرحیم  سلام ودرود بر تمامی دوستداران ومحققان

طب سنتی-اسلامی ایران -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
       بسم الله الرحمن الرحیم                     سلام ودرود بر تمامی کارکنان ودست اندرکاران      

    مرکزتحقیقات نورشهرمقدس قم
  مرکزتحقیقات نورشهرمقدس قم
/بلوارجمهوری/بعدازکوچه4
 مرکزتحقیقات نورشهرگلشن موسیه باد/نودکیلومتری جنوب شهراصفهان

 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------      
  کتابخانه و رسانه های دیجیتال :

   -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


 آرشیو نمونهمطالبنرم افزار:طب اسلامی نورنسخه1/5 :


 راه و روش تندرستی در اسلام     طنزطب عامیانه 

داستان های درمان طب سنتی  معده سرد   
ویژگیهاىخوردنیهاونوشیدنی هاشرابخواری(مسکرات:مست کننده ها) 
                              شهرگلشن وگیاهانداروئی 

 

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


وبلاگ نویسی اوقات فراغت 

                          (موسی بلاگ تبیان نت شماره یک)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

موسیه بادوطب اسلامی نور (موسی طب تبیان نت)

 

       mousateb.tebyan.net 

------------------------------------------------------------------------------------------------------- 


طب سنتی نورتبیان نت/وبلاگ ویرایشی 


----------------------------------------------------------------------------------------

موسیه بادوطب سنتی(موسی طب تنیان نت1)


 mousateb1.tebyan.net 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

موسیه بادوطب سنتی نور(موسی طب تبیان نت2)


------------------------------------------------------------------------------------------------------

قابلیت ها وامکانات نرم افزارطب اسلامی نور 1/5 

      درباره نرم افزار : سیره    

-------------------------------------------------------------------------------------------------

200 .دامنه نمایشی نرم افزار سیره معصومان(علیهم السلام)

 
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
 
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
 
 ------------------------------------------------------------------------------------------------------
 

نرم ‌افزار:نجوم در اسلام و ایران ـ نسخه 1  

   -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

   

 گل های شفابخش  


----------------------------------------------------------------------------------------

 خواص داروئی بوگنده     

----------------------------------------------------------------------

 خواص داروئی مجو

-----------------------------------------------------------------------

 خواص داروئی تاجریزی 


 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


شما هم می توانید با یک ثبت نام ساده 

        و ارائه کد ملی  و ایمیل

                ودریافت رمز عبور

 از نرم افزارهای نورقم و نیز مجلات و

              سایت های پژوهشی و 

پایگاه های وابسته به مرکزتحقیقات نور

در کافی نت تخصصی نور قم 

بطور رایگان استفاده نمائید.

ثبت نام درکافی نت نورقم برای کلیه  محققان

              آزاد و رایگان است .         


----------------------------------------------------------------------------------------


قیمت نرم افزار کتابخانه ای :

طب اسلامی نور -نسخه 1/5

تا سال 1393 - یکصدهزار تومان

شامل : نهصدوپنجاه ویک

عنوان کتاب طب سنتی

 
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


 

   قانون در طب (ترجمه) ؛ ص335

         اجناس چهارگانه اخلاط

                   بلغم :


بلغم، آن نیز به دو گونه، طبیعى و ناطبیعى تقسیم مى‏گردد:

الف. بلغم طبیعى آن است که شایستگى تبدیل به خون را د

ر وقت مقتضى دارد؛

زیرا بلغم خون ناتمام پخته است و آن نوعى بلغم شیرین مى‏باشد.

[1] بلغم طبیعى بسیار سرد نبوده، بلکه نسبت به بدن انسان،

 اندک سرد است و نسبت به دو خلط خون و صفراء سرد مى‏باشد.

(با این که بلغم طبیعى اندکى شیرین است ولى) گاه بلغم شیرین، 

طبیعى نیست، و آن بلغم بى‏مزه است- به زودى آن را یادآور مى‏شویم-

 آن زمان که با خون طبیعى آمیخته گردد، (و بدان شیرین گردد) و آن 

شیرینى بسیار در نزله‏ها (از سر) و مخاط (از سینه) محسوس مى‏باشد.

به باور جالینوس، طبیعت، عضو خاصى را براى نگهدارى بلغم شیرین 

طبیعى، مهیا نکرده است، چنان که براى دو خلط صفراء و سوداء 

چنین کرده است، زیرا این نوع از بلغم شباهت نزدیکى به خون دارد 

و همه اعضاى بدن بدان نیازمند مى‏باشند؛ لذا باید (همراه با خون) 

در مجارى خون (رگ‏ها) جریان داشته باشد.

مى‏گوییم: این نیاز اعضاى بدن به بلغم دو گونه است.

1. نیاز ضرورى؛ 2. نیاز انتفاعى.

اما نیاز ضرورى، (که همراهى بلغم با خون را اقتضا مى‏کند) دو چیز است:

اول: نزدیکى دائم مقادیرى از بلغم با اعضاى بدن، تا در صورت 

فقدان غذاى مورد نیاز، بلغم براى تغذیه اعضا به خون نیکى تبدیل گردد، 

این (نارسایى در خون رسانى به اعضا) به دلیل احتباس (گرفتگى عروق) 

و قطع خون رسانى از ناحیه گوارش، از معده و کبد، و همچنین 

بروز عوامل دیگر، به وجود مى‏آید، در این صورت قواى اعضا به کمک حرارت‏

قانون در طب (ترجمه)، ص: 336

غریزى، بلغم را پخته، گوارش داده و (با تبدیل به خون) عضو

 را تغذیه مى‏نماید[2]. چنانچه حرارت غریزى، مى‏تواند باعث نضج

 و گوارش بلغم و اصلاح آن به خون گردد، حرارت بیگانه نیز باعث 

عفونت و فساد بلغم در بدن، مى‏گردد.[3]

این جنبه از ضرورت (تبدیل به خون) براى خلط بلغم مى‏باشد و دو خلطِ

 صفراء و سوداء، در آن مشارکت ندارند، زیرا گرماى غریزى، تنها 

بلغم را به خون نیک اصلاح مى‏کند؛ گرچه (دو خلط دیگر) در فساد 

و عفونى شدن توسط گرماى عارضى (غیر ذاتى و بیگانه) با بلغم 

مشارکت دارند.

دوم: فایدة دیگر همراهى بلغم با خون، مهیا سازى خون براى تغذیه 

اعضاى بلغمى مزاج بدن، مانند: مغز، است، که باید در خون 

غذا رسان بدان، بهره‏اى معیّن از بلغم فعال موجود باشد، این جنبه

 از ضرورت براى دو خلطِ صفراء و سوداء نیز وجود دارد.

اما نیاز انتفاعى (و غیر ضرورى) براى خلط بلغم در بدن، ترى بخشى

 به مفاصل و اعضاى پر حرکت بدن مى‏باشد، در نتیجه براى عضو در

 اثر حرکت و اصطکاک، خشکى عارض نمى‏گردد، این منفعتى 

نزدیک به ضرورت است.

ب. بلغم غیر طبیعى، و آن داراى انواع متعددى است‏[4]:

1. بلغم مخاطى، بلغم زایدى که از حیث قوام متفاوت است،

و این تفاوت در هیأت و قوام در حس نیز مشهود است؛

2. بلغم خام، بلغمى که در نگاه سطحى قوام یکدستى دارد،

ولى در واقع، قوام پیوسته و یکسانى ندارد[5]؛

قانون در طب (ترجمه)، ص: 337

3. بلغم آبکى، بلغمى که بسیار رقیق است‏[6]؛

4. بلغم جصّىّ، بلغمى که بسیار غلیظ مى‏باشد، و آن بلغم سفیدى،

 که گچى نامیده شده است،[7] زیرا بخش لطیف آن به علت زیادى 

ماندن در مفاصل و منفذهاى بدن، تحلیل رفته، (و بخش غلیظ 

و پر تراکم آن به جا مانده است) این بلغم، غلیظترین [سفیدترین‏] 

نوع بلغم محسوب مى‏شود؛

5. بلغم مالح، از انواع بلغم غیر طبیعى (به لحاظ طعم) صنف بلغم 

شور است، و آن از گرم‏ترین و خشک‏ترین و خشک زاترین نوع بلغم است 

و سبب پیدایش هر شورى (از آن جمله بلغم شور)، آمیزش

 به اعتدال رطوبت آبکى کم مزه یا بى‏مزه با اجزاى زمینى سوخته

 خشک مزاج و تلخ مزه مى‏باشد، و اگر این آمیزش از اعتدال (در مقادیر)

 فراتر رود، تلخ مزه مى‏گردد؛ و بر همین منوال، املاح معدنى و آب‏هاى 

شور به وجود مى‏آید. و در صنعت نیز مى‏توان نمک را از خاکستر و زاج 

و آهک و غیر آن تولید نمود، بدین صورت که این مواد را در آب پخته، 

سپس صاف نموده و آن قدر مى‏جوشانند تا نمک گردد، و یا آن را به 

حال خود رها مى‏کنند، تا به شکل نمک بسته شود.

و همچنین هرگاه بلغم رقیق بى‏مزه (بلغم تفه)، یا کم مزه‏اى که 

غلبه ندارد، با صفراى سوختة تلخ با طبیعت خشک، به اعتدال‏[8] 

آمیخته گردد، به نمک تبدیل گردیده و ایجاد گرمى مى‏نماید؛ و این

 همان بلغم صفراوى، مى‏باشد.[9]

حکیم فاضل جالینوس، معتقد است: این بلغم در اثر عفونت یا 

اختلاط با مائیت، شور گردیده، و ما مى‏گوییم: عفونت به سبب 

پیدایش سوختگى و خاکستر در آن، با آمیختن با رطوبت بلغم، 

باعث شورى بلغم مى‏گردد.

قانون در طب (ترجمه)، ص: 338

اما اختلاط بلغم با مائیت (آب گونه) به تنهایى، بدون تحقق سبب دوم 

(عفونت)[10] هرگز باعث پیدایش نمک نمى‏گردد، و شاید «أو»

 (که براى تقسیم مى‏باشد و معادل آن در فارسى «یا» است)

 در کلام جالینوس واو عاطفه و بدون همزه بوده است، 

(که براى جمع بین دو چیز است.) در این صورت، مطلب تمام است‏[11].

6. بلغم حامض (ترش)، همان گونه که بلغم شیرین، دو گونه است:

الف. شیرینى به خودى خود؛ ب. شیرینى در اثر آمیزش با چیزى خارجى.

ترشى بلغم نیز دو گونه به وجود مى‏آید:

الف. در اثر آمیزش با چیزى بیگانه یعنى سوداى ترش که آن را 

بیان خواهیم کرد.ب. ترشى به سبب رخداد چیزى در خود بلغم، 

بدین گونه که بلغم شیرینِ یاد شده،یا بلغمى که در راه شیرین شدن است، 

مانند بسیارى از افشره‏هاى شیرین، ابتدا جوش آید سپس ترش گردد.

7. بلغم عفص (گس مزه)، این نوع بلغم غیر طبیعى نیز وضعیتى مشابه 

بلغم ترش دارد، زیرا چه بسا عفوصت آن در اثر آمیزش با سوداى عفص 

به وجود آید، یا به سبب ظهور خود بخودى سردى بسیار که باعث خشکى

 آب آن و به دلیل خشکى، استحاله اندک‏[12] به ارضیت (زمین) یابد 

سپس حرارت ضعیفى نیست تا آن را بجوشاند و ترش گرداند و نیز حرارت

 نیرومندى نیست تا آن را نضج آورد، در نتیجه مزه آن گس گردد.

8. بلغم زجاجى، از اقسام بلغم غیر طبیعى گونه‏اى زجاجى است که 

سفت و متراکم مى‏باشد، و در چسبندگى و سنگینى همانند آبگینه 

گداخته است.این بلغم غیر طبیعى (علاوه بر قوام و هیأت غیر طبیعى، 

از حیث مزه نیز متفاوت است) بسا مزه ترش دارد، و بسا بى‏مزه است، 

گویا غلیظ بى‏مزه آن، همان بلغم خام باشد،

قانون در طب (ترجمه)، ص: 339

یا به سوى بلغم خام در استحاله است. این نوع از بلغم در ابتدا،

 آبکى و سرد مى‏باشد،[13] و متعفن نشده و با چیزى نیز آمیخته نگردیده، 

بلکه در اثر احتقان و نرسیدن حرارت، در لابه‏لاى اعضاى بدن ماندگار شده و 

(با تحلیل بخش لطیف آن) غلیظ گردیده، و سردى آن افزایش یافته است.


اکنون روشن شد که اقسام بلغم تباه 

به اعتبار مزه چهار دسته مى‏باشد:

1. مالح (شور)[14]؛ 2. حامض (ترش)[15]؛

3. عفص (گس و زمخت)؛4. مسیخ (بى مزه)[16].


و به اعتبار هیأت و قوام نیز چهار دسته مى‏باشد:

1. مائى (آبکى و رقیق)؛ 2. زجاجى (شیشه‏اى، ژله‏اى)[17]؛

3. مخاطى‏[18]؛ 4. جصّى (مانند گچ)[19] و بلغم خام در ردیف مخاطى، 

محسوب مى‏شود.[20]

قانون در طب (ترجمه)، ص: 340

صفراء:

صفراء، آن نیز به دو گونه، طبیعى و زایدِ غیر طبیعى، تقسیم مى‏گردد.

صفراى طبیعى، کف خون مى‏باشد که رنگ آن سرخِ خالص‏[21]، 

سبک و تیز [گرم‏] است‏

هرگاه صفراء، گرم‏تر باشد، سرخى بیشترى دارد، آن گاه که صفراى 

طبیعى در کبد تکوّن مى‏یابد، دو بخش مى‏گردد، بخشى از آن با خون

 جریان مى‏یابد، و بخش دیگر به کیسه صفراء سرازیر مى‏شود.

آن بخش از صفراء که با خون همراه است، دو جنبه ضرورى و انتفاعى دارد، 

جنبه ضرورى وجود صفراء با خون، آمیزش آن با خون براى تغذیه اعضایى 

است که در مزاج خود به اندازه مقتضى، سزاوار بهره‏اى از صفراى نیک‏اند،

 مانند: ریه؛ جنبه انتفاعى همراهى صفراء با خون، ایجاد رقت و لطافت 

در خون براى سهولت عبور خون در مجارى تنگ است.

صفراى پالایش یافته و جذب شده به زهره نیز دو جنبه ضرورى و 

انتفاعى دارد، اما جنبه ضرورى به اعتبار همه بدن، پاکسازى بدن 

از جریان صفراى اضافى در آن، و به اعتبار عضوى خاص، تغذیه کیسه

 زهره است؛ اما جنبه انتفاعى ذخیره صفراء در زهره دو چیز است:

1. شستشوى روده از مدفوع و بلغم چسبنده؛

2. گزش و تحریک روده و ماهیچه مقعد، تا احساس به دفع پیدا شود،

 و براى تخلیه حرکت کند[22]؛ لذا بسا به سبب پیدایش سده (بند آمدگى)

 در مجراى بین زهره به سوى روده، بیمارى قولنج عارض مى‏گردد.[23]

قانون در طب (ترجمه)، ص: 341

صفراى غیر طبیعى‏[24]

صفراى غیر طبیعى دو گونه است:

الف. خروجش از صفراى طبیعى به سبب اختلاط با ماده بیگانه.

ب. خروجش از صفراى طبیعى به سببى در گوهر آن.

گونه اول از صفراى غیر طبیعى که در اثر آمیزش با ماده بیگانه به وجود آمده،

 نوعى از آن شناخته شده و از شهرت بسیارى برخوردار است‏[25]،

 و آن صفراى آمیخته با بلغم است و آن در بیشتر موارد در کبد به وجود 

مى‏آید[26]، و نوعى از آن که شهرت کمترى دارد، صفراى آمیخته با سوداء 

مى‏باشد.

وجه شناخته شده و شایع‏تر به دو صفراى غیر طبیعى مرّه صفراء[27] 

و یا مرّه محّیّه (زرده تخم مرغى)[28] تقسیم مى‏شود؛ زیرا بلغمى که

 با آن آمیخته گردیده، گاه رقیق است و در نتیجه مره صفراء به وجود مى‏آید،

 و گاه غلیظ است و از آن صفراى شبیه به زرده تخم مرغ به وجود مى‏آید.[29]

اما آن نوع (آمیخته با سوداء) که شیوع کمترى دارد و آن را صفراى محترق 

(سوخته) مى‏نامند، پیدایش این نوع از صفراى غیر طبیعى، دو گونه مى‏باشد:

قانون در طب (ترجمه)، ص: 342

الف. صفراء، درون خود سوخته گردد، و رمادیت (خاکستر) در آن به

 وجود آید[30]) و با اجزاى لطیف صفراء آمیخته گردد) در نتیجه بخش لطیف 

صفراء، از خاکستر آن متمایز نگردد، بلکه رمادیت در آن حبس گردد، و این

 خطرناک‏تر است،[31] و بدان صفراى سوخته اطلاق مى‏کنند؛

ب. سوداء، از خارج وارد شود و با صفراء درآمیزد، این نوع (از صفراى محترق)

 خطر کمترى دارد.[32]

رنگ این گونه از صفراء، سرخ است، ولى نه خالص است و نه درخشان،[33] 

بلکه به‏

خون شباهت زیادى دارد، جز آن که (نسبت به خون) رقیق است،[34] 

و گاه به عللى رنگش تغییر مى‏کند[35].

اما صفراى غیر طبیعى به سبب تغییر در گوهر خود (نه اختلاط)، دو گونه 

به وجود مى‏آید:

1. آن که بیشتر در کبد به وجود مى‏آید؛

2. آن که بیشتر در معده به وجود مى‏آید.

آن که بیشتر در کبد، تکوّن مى‏یابد، تنها یک صنف است، و آن بخش لطیف 

خون است، وقتى بسوزد و از بخش کثیف آن، سوداء، به جاى ماند.[36]

اما آن که بیشتر در معده تکوّن مى‏یابد دو صنف است:

الف. صفراى کرّاثى؛

ب. صفراى زنگارى.

قانون در طب (ترجمه)، ص: 343

صفراى کرّاثى (گندنایى- تره‏اى) گویا از سوختن صفراى محّیّه تولید 

مى‏شود، زیرا هرگاه آن صفراء، سوخته گردد، سوختن در آن سیاهى به 

وجود آورد و با زرده (محى) آمیزد و در این بین صفراى سبز (صفراى کراثى) 

پدید مى‏آید.

اما صفراى زنگارى، گویا از صفراى کراثى به وجود مى‏آید، هرگاه سوختن 

صفراء شدت یابد تا آنجا که رطوبت‏هاى آن فنا گردد، و رنگ آن به دلیل 

خشکى رطوبت، به سفیدى زند، زیرا حرارت در ابتدا جسم مرطوب

 را سیاه گرداند، سپس با تباهى رطوبت آن، سیاهى را از آن کنده 

و با تشدید سوختن، جسم را سفید کند، که مى‏توانید این واکنش 

طبیعى را در سوختن هیزم مشاهده کنید، که ابتدا به زغال تبدیل مى‏شود 

و پس از آن خاکستر مى‏گردد، زیرا حرارت در جسم‏تر، سیاهى ایجاد مى‏کند 

و در جسم خشک، سفیدى و در مقابل، سردى در جسم‏تر، سفیدى ایجاد 

مى‏کند و در جسم خشک سیاهى، این نظریه درباره چگونگى پیدایش صفراى

 کراثى از صفراى محّیه، و صفراى زنگارى از صفراى کراثى، حدس و تخمینى 

از جانب من است.

صفراى زنگارى، گرم‏ترین، بدترین و کشنده‏ترین نوع صفراء مى‏باشد،

 لذا از گوهر زهرها شمرده مى‏شود.

سوداء

سوداء، نیز به دو گونه، طبیعى و زاید غیر طبیعى، تقسیم مى‏شود.

سوداى طبیعى، رسوب و ته نشین خون پسندیده و مزه آن بین شیرینى

 و گسى است.هرگاه سوداء در کبد به وجود آید به دو بخش توزیع مى‏شود: 

بخشى از سوداء با خون در بدن جریان مى‏یابد، و بخش دیگر آن به سوى

 طحال سرازیر مى‏گردد.

بخش همراه خون به دو جهت، ضرورى و انتفاعى مى‏باشد. جنبه ضرورى، 

آمیزش آن با خون به اندازه لازم، در جهت تغذیه تک تک اعضایى است که 

در مزاج آن، وجود مقدارى از سوداى نیک ضرورت دارد، مانند: استخوان‏ها[37].

 اما جنبه انتفاعى وجود سوداء، تقویت، استحکام بخشى و ایجاد تراکم 

در خون و جلوگیرى آن از تحلیل مى‏باشد.

قانون در طب (ترجمه)، ص: 344

سودایى که در طحال ذخیره شده، آن بخش از سودایى است که

 خون از آن مستغنى مى‏باشد، و براى آن دو جنبه، ضرورى و انتفاعى، 

تصور مى‏شود. ضرورت آن یا به ملاحظه همه بدن- یعنى پاکسازى بدن

 از سوداى اضافى‏[38]- مى‏باشد، و یا به ملاحظه عضوى در بدن- یعنى

 تغذیه طحال- است. اما منفعت در ذخیره سازى سوداء، زمان ترشّح آن

 به سوى دهانه معده است، و این منفعت به دو چیز تحقق مى‏یابد:

1. تقویت، استحکام بخشى و زمخت گرداندن دهانه معده؛

2. قلقلک در دهانه معده به واسطه ترشى سوداء[39] و برانگیختن 

حس گرسنگى و اشتهاى به غذا.

بدانید که صفرایى که به زهره سرازیر مى‏شود آن مقدار از صفراست 

که خون از آن بى‏نیاز مى‏باشد، و صفرایى که از زهره فرومى‏ریزد، آن مقدارى

 از صفراست که زهره از آن بى‏نیاز مى‏باشد، همچنین سودایى که به 

طحال مى‏ریزد آن چیزى است که خون از آن بى‏نیاز مى‏باشد و سودایى 

که از طحال ترشح مى‏گردد، آن چیزى است که طحال از آن بى‏نیاز مى‏باشد.

همان گونه که صفراى مرارى (در کیسه صفراء) نیروى دافعه را از پایین 

تحریک مى‏کند، سوداى طحالى (در طحال) نیز نیروى جاذبه را از بالا بیدار

 مى‏گرداند؛ فتبارک اللَّه أحسن الخالقین و أحکم الحاکمین.

سوداى غیر طبیعى‏

سوداى غیر طبیعى سودایى است که به روش رسوب و ته نشین شدن خون، 

به دست نمى‏آید، بلکه تولید آن به فرایند خاکستر شدن و سوختن است، 

چرا که اجسام ترِ آمیخته با عنصر زمینى به دو روش، عنصر زمینى از آن 

جدا مى‏گردد:

قانون در طب (ترجمه)، ص: 345

1. از راه رسوب و ته نشین شدن‏[40] و این گونه رسوب تنها از خلط خون 

حاصل مى‏شود (و دیگر اخلاط رسوب ندارند) و این همان سوداى طبیعى است.

2. از راه سوختن، بدین گونه که بخش لطیف خلط گداخته گردد و بخش

 غلیظ آن به جاى ماند، این گونه رسوب از خون و دیگر اخلاط به دست مى‏آید،

 و این سوداى زاید است و (براى تمایز از سوداى طبیعى) 

به آن اطلاق مِرَّه سوداء مى‏شود.

گفتیم سوداى طبیعى تنها از راه رسوب و دُردى خون به دست مى‏آید، 

زیرا خلط بلغم به دلیل چسبندگى و لزوجت چیزى مانند دُردى‏[41] 

از آن ته نشین نمى‏گردد. خلط صفراء نیز به دلیل لطافت و کمى عنصر 

زمینى در آن و حرکت پیوسته آن‏[42] و حجم اندک آن در بدن، که از 

خون متمایز باشد، چیز قابل توجهى از آن رسوب نمى‏کند، و هرگاه‏

اندکى صفراء از خون جدا شود، (ته نشین نمى‏گردد، بلکه) بى درنگ 

متعفن شده یا از بدن دفع مى‏گردد.[43]

و در صورت تعفن (توسط حرارت بیگانه)، بخش لطیف آن گداخته مى‏گردد

 و بخش کثیف آن تحت عنوان سوداى سوخته، به جا مى‏ماند نه سوداى

 رسوبى.(در ادامه چگونگى به دست آمدن سوداى غیر طبیعى مى‏گوییم) 

بخشى از سوداى زاید خاکستر صفراء و سوخته آن است و مزه‏اى تلخ دارد،

تفاوت آن با صفرایى که آن را صفراى سوخته نامیدیم در آن است که صفراى 

سوخته، در اثر امتزاج با همین خاکستر به وجود مى‏آید، ولى این همان 

خاکسترى است که خودبه خود جدا شده و بخش لطیف آن گداخته شده است.

قانون در طب (ترجمه)، ص: 346

بخشى دیگر از سوداى زاید، خاکستر بلغم و سوخته آن است، اگر بلغم، 

بسیار لطیف و آبکى باشد، خاکستر آن به شورى و در غیر این صورت 

به ترشى یا گسى گرایش دارد.

بخش دیگر سوداى زاید، خاکستر خون و سوخته آن است، و مزه آن شور 

متمایل به اندکى شیرینى مى‏باشد.

آخرین بخش از سوداى زاید، خاکستر سوداى طبیعى است، اگر رقیق باشد،

 خاکستر و سوخته آن بسیار ترش است، مانند: سرکه، و روى زمین

 مى‏جوشد، و بوى ترشى از آن استشمام مى‏گردد بطورى که مگس

 و سایر حشرات از آن گریزان مى‏باشند؛ و اگر غلیظ باشد ترشى کمتر 

با اندکى گسى و تلخى دارد.

بنا بر این اصناف سوداى تباه و پر خطر، سه دسته مى‏باشد، صفراء 

هرگاه سوخته گردد، و بخش لطیف آن تحلیل رود، و دو دسته که بعد 

از آن گفته شد[44].) یعنى، خاکستر سوداى رقیق و خاکستر سوداى غلیظ).

اما سوداى حاصل شده از خاکستر بلغم، زیان آن ناچیز است و به کندى 

عمل مى‏کند و ناپسندى آن به مراتب کمتر است‏[45].

پس هرگاه خلطهاى چهارگانه، سوخته گردد، از لحاظ تباهى و خطر، به ترتیب‏

عبارتند از:

سوداى صفراوى، که شدیدترین و بد آفت‏ترین و فسادپذیرترین آنها مى‏باشد،

[46] ولى درمان پذیرتر است‏[47] اما دو دسته دیگر (یعنى سوداى رقیق 

و غلیظ) آن که ترش‏تر است، ناپسندتر[48] ولى در صورت رسیدگى 

در مراحل اولیه بیمارى، درمان پذیرتر مى‏باشد،[49] و دسته سوم 

(سوداى سوخته غلیظ) که جوشش آن روى زمین کمتر، و چسبندگى

 آن به اعضاى‏

قانون در طب (ترجمه)، ص: 347

بدن نیز کمتر مى‏باشد و پیمودن مرحله انتهایى بیمارى تا به مرگ 

به کندى انجام مى‏پذیرد،[50] ولى در گداختن و نضج یافتن و پذیرش دوا،

بسیار سرکش‏[51] مى‏باشد[52]؛ این بود اصناف خلطهاى طبیعى و زاید 

غیر طبیعى.

جالینوس مى‏گوید: کسانى که مى‏پندارند خون، تنها خلط طبیعى بدن است،

و دیگر خلطها زاید بوده و مورد نیاز بدن نمى‏باشند، در اشتباه مى‏باشند،

 زیرا اگر این چنین بود و خون به تنهایى همه اندام بدن را تغذیه مى‏نمود، 

باید همه آنها در مزاج و هیأت با یکدیگر شباهت داشته باشند، و نباید 

استخوان محکم‏تر از گوشت باشد، مگر به این علت که خونِ تغذیه کننده آن، 

خونى آمیخته با گوهر سفت سوداوى بوده باشد، و مغز از آن نرم‏تر نباشد

 مگر به این علت که خونِ تغذیه کننده آن، خونى آمیخته با گوهر نرم بلغمى

 بوده باشد؛ و علاوه بر این دلیل، شما خون را پیوسته آمیخته با اخلاط 

دیگر مشاهده مى‏کنید نه به تنهایى، (و این آمیختگى ادامه دارد تا) هنگام 

خارج کردن و قرار دادن خون در ظرف آزمایش، پس در این زمان است که 

جدایى خون از آنها را مى‏بینیم، و بخشى همانند کف، و آن صفراء و بخشى 

همانند سفیده تخم مرغ (نپخته)، و آن بلغم و بخشى همانند رسوب و 

دُردى و آن سوداء،[53] و بخشى نیز آبکى و آن آبى است که زاید آن به 

ادرار از بدن دفع مى‏گردد. و آب از خلطها شمرده نمى‏شود، زیرا آب چیزى

 است که نوشیده مى‏شود ولى در فرایند تغذیه بدن قرار نمى‏گیرد، و 

تنها نیاز بدان به جهت رقیق کردن غذا و عبور دادن آن‏

قانون در طب (ترجمه)، ص: 348

در بدن مى‏باشد، لیکن خلط، گوهرى است که از خوردنى و نوشیدنىِ 

غذا دهنده،به دست مى‏آید.

معناى سخن ما که مى‏گوییم «غذا دهنده»؛ یعنى آن بالقوه (نه بالفعل) 

با بدن سنخیت دارد و آنچه بالقوه با بدن انسان شباهت دارد، جسم

 آمیخته است نه بسیط و حال این که آب، جسمى بسیط مى‏باشد.[54]

باور بعضى از مردم که توانایى بدن، ناشى از زیادى خون و ناتوانى آن

 در اثر کم خونى مى‏باشد، نادرست است، بلکه اعتبار در خصوص توانایى 

و ضعف بدن به میزان بهره‏گیرى‏[55] درست از خون، یعنى استفاده بهینه و شایسته از خون، بستگى دارد.[56]

بعضى نیز بر این پندارند که با افزایش و کاهش خلطها در بدن، تا زمانى که

 نسبت بین مقادیر هر یک از آنها نسبت به دیگرى‏[57] به حسب اقتضاى 

بدن انسان، رعایت گردد، بدن در تندرستى به سر مى‏برد، این نظریه نیز 

نادرست است، زیرا علاوه بر حفظ نسبت موجود بین خلطها و برقرارى 

تعادل میان آنها، باید مقدار معین و مقتضى از هر خلط نیز مراعات شود 

(پس براى حفظ صحت و تندرستى، باید مقدار نسبى و نفسى اخلاط 

در بدن رعایت شود).

قانون در طب (ترجمه)، ص: 349

درباره اخلاط مطالب دیگرى به جا ماند که بر طبیبان بحث در آنها روا 

نمى‏باشد، زیرا از فن طب قلمداد نمى‏شود، بلکه بر حکیمان است 

تا در آن موضوعات به کاوش پردازند، لذا از طرح آن مباحث در اینجا خوددارى

 نمودیم‏[58].[59]


------------------------------------------------------- 

   

       پاورقی ها:



[1] ( 1) بلغم بى‏مزه به خون تبدیل نمى‏گردد، و هر بلغم شیرینى نیز طبیعى شمرده

 نمى‏شود لذا تعبیر به نوعى بلغم شیرین شد. داود انطاکى در تذکره، ص 10 مى‏گوید

 بلغم طبیعى در حال جدا شدن شیرین است و مدت زمانى پس از آن بى‏مزه مى‏گردد.

[2] ( 1) در صورتى که خلط بلغم مانند دو خلط دیگر در عضوى( مفرغه) نگهدارى مى‏گردید،

 چنین نفعى بر آن مترتب نبود.

[3] ( 2) این عبارت گویا در حاشیه بوده است و به سهو وارد متن گردیده است.

( شرح آملى، ص 120)

[4] ( 3) بلغم غیر طبیعى، دو گونه تظاهر پیدا مى‏کند، از حیث هیئت و قوام و از 

حیث طعم و مزه،( همه اقسام بلغم سفید مى‏باشند) لذا به همین دو گونه نیز شناخته 

و تقسیم مى‏گردد.

[5] ( 4) بلغم خام و ناپخته است، که حرارت در آن هیچ ثأثیرى نگذاشته، و در نگاه 

سطحى نیز تغییرى در آن محسوس نمى‏باشد؛ لذا از بلغم مخاطى، سردتر مى‏باشد.

[6] ( 1) این نوع بلغم به لحاظ رقت زیاد، به آب شباهت دارد، و لذا از همه اقسام بلغم، 

سردتر و نفوذ پذیرتر در اعضا مى‏باشد.

[7] ( 2) این بلغم از حیث رنگ و غلظت مانند گچى است که با آب مخلوط شده باشد

 و با این که رنگ بلغم، سفید است، این نوع بلغم به لحاظ شدت سفیدى به بلغم گچى

 نامگذارى شده است.

[8] ( 3) اگر اعتدال در مقدار نباشد و درصد صفراء بیشتر باشد، بلغم شور به وجود نمى‏آید 

بلکه صفراى محّیّه( از اقسام صفراء) به دست مى‏آید.

[9] ( 4) به طبیعت صفراء متمایل است، لذا گرم‏ترین نوع بلغم مى‏باشد.

[10] ( 1) هرگاه دو سبب( عفونت و مائیت) با بلغم رقیق آمیخته گردند، باعث

 ایجاد بلغم شور مى‏گردد.

[11] ( 2) یعنى سبب نمک شدن عفونت با مائیت است، و در این صورت دیگر اشکال به 

کلام جالینوس وارد نیست، گویا عفونت در بیان جالینوس به معناى سوختن و احتراق است.

[12] ( 3) استحاله اندک به ماهیت ارضى، در اثر خشکى رطوبت و مائیت بلغم، و قید« اندک» 

به این منظور مى‏باشد که در صورت استحاله زیاد، از ماهیت خلط بلغم، خارج مى‏گردد.

[13] ( 1) به دلیل این رقت، در منافذ بدن نفوذ مى‏نماید و به سبب سردى، حرارت بیگانه

 در آن اثر نمى‏کند و باعث تعفن آن نمى‏گردد، و در اثر درنگ بسیار در اعضا و نارسایى در حرارت،

 تحلیل نرفته، و در نتیجه سفت و زجاجى مى‏گردد.

[14] ( 2) اخوینى در هدایة المتعلمین، ص 33 مى‏گوید:

 بلغم شور در روده ‏ها گرد آید ، و باعث 

به وجود آمدن بیمارى‏هاى چون تب محرقه، زحیر، داء الثعلب مى‏گردد 

و با توجه به تعبیر شرح موجز،

ص 12 که در خصوص نحوه به وجود آمدن بلغم شور دارد

« حرارت قوى نارى در بلغم بى‏مزه 

عمل مى‏کند و باعث پیدایش التهاب و تشیظ( حرارت) 

عفونى در بلغم مى‏گردد و در نتیجه بلغم

 شور به وجود مى‏آید» بنا بر این نظر مى‏توان طیف گسترده‏اى

از بیمارى‏هاى التهابى

( چون آرتریت روماتوئید و ...) را به بلغم شور نسبت داد،

 و در درمان این نوع از بیمارى‏ها

 ابتدا باید با داروهاى سرد( چون کاسنى، تاج ریزى و ...)

 رفع التهاب نمود سپس رفع بلغم کرد.

[15] ( 3) اخوینى در هدایه، ص 33 گوید: بلغم ترش به معده گرد آید 

و سبب بیمارى شهوت کلبى، 

سردى معده و ضعف گوارش،( بالا رفتن اسید معده) فساد دندان‏ها، 

سردرد بلغمى،

 و در صورت عفونت، تب‏هاى عفونى پنج روزه، هفت روزه،

 نه روزه و بیمارى پوستى

 بهق سفید و برص گردد.

[16] ( 4) اخوینى در هدایه، ص 34 گوید: بلغم بى‏مزه به قوام تنک( رقیق) 

بود و بر مفاصل گرد آید و مفاصل را جنبان دارد اگر بیشتر گرد آید و طبیعت 

مفاصل دفع آن نکند اوجاع مفاصل بلغمى پدید آید

 و اگر بر اعصاب افتد، استرخا پدید آید.

[17] ( 5) در مفاصل به شکل ژله و شیشه مذاب به وجود مى‏آید 

و باعث بیمارى‏هاى مفصلى سرد مى‏گردد.

[18] ( 6) این نوع بلغم غیر طبیعى در نزله‏هاى سرد و بیمارى‏هاى تنفسى و

 ریوىِ رطوبى به شکل مخاط دیده مى‏شود.

[19] ( 7) بلغم گچى در مفاصل و مهره‏هاى کمر به وجود مى‏آید

و باعث زواید استخوانى و غضروفى در آنها مى‏گردد از جمله 

تنگى کانال نخاعى را مى‏توان نام برد.

[20] ( 8) پیش از این گفته شد« گاه بلغم شیرین طبیعى نیست» 

ولى در اینجا از اقسام بلغم فاسد شمرده نشد، در پاسخ مى‏گوییم: بلغم شیرینى

 که در اثر اختلاط با خون طبیعى، به وجود مى‏آید، و شیرینى مزه آن، هنگام سرماخوردگى

 و با ریزش خلط از سر و سینه، احساس مى‏گردد، ناطبیعى بودن آن به اعتبار مزه آن نمى‏باشد؛ 

لذا باید آن را در ردیف یکى از اقسام بلغم مانند: مسیخ یا مخاطى، قلمداد نمود.

[21] ( 1) شارح موجز، ص 14 مى‏گوید: سرخ خالص، که مایل به زردى است، چون رشته زعفران، لذا برخى رنگ صفراء را زرد گفته‏اند، زیرا احمر ناصع، زرد زعفرانى است، داود انطاکى در تذکره، ص 10 مى‏گوید: صفراء هنگام جدا شدن از بدن سرخ خالص است و مدت زمانى پس از آن زرد مى‏گردد.

[22] ( 2) سطح روده‏ها توسط ماده‏اى رطوبى معروف به« صهروج امعاء» اندود شده است تا از تماس و آسیب روده‏ها با مواد دفعى جلوگیرى شود و این ماده رطوبى مانع احساس به دفع مى‏گردد لذا براى تحریک طبیعت به دفع لازم است پیوسته صفراى تندى بدان ریزش نماید( گزیده از شرح موجز، ص 14).

[23] ( 3) گاه گرفتگى بین مجراى بین زهره و روده‏ها باعث بروز بیمارى قولنج( انسداد روده قولون) مى‏شود و علامت بالینى آن سفید شدن دفعى مدفوع مى‏باشد.

[24] ( 1) تقسیم صفراى غیر طبیعى بر مبناى سبب پیدایش آن مى‏باشد که تفاوت در رنگ نیز در آن مشهود است.

[25] ( 2) یعنى وجود و شیوع بسیارى دارد.

[26] ( 3) به صورت نادر در فضاى معده به وجود مى‏آید زیرا اولًا همه اخلاط در کبد به وجود مى‏آیند ثانیاً فضا و مجارى کبدى بسیار تنگ مى‏باشد و آمیختگى اخلاط در آن به گونه‏اى است که در برخى شرایط، تمایز بین آنها منتفى مى‏گردد، بر این اساس در پاره‏اى موارد و شرایط خلط غیر طبیعى به وجود مى‏آید.

[27] ( 4) با این که به بیشتر اقسام صفراء در لغت« مِرّه» اطلاق مى‏شود ولى به لحاظ شیوع و مشهود بودن این نوع از صفراء به خصوص در قى بدان مره گفته شده( بطورى که گمان شده صفراء تنها آن است) و اخوینى در هدایه آن را« اصفر»( زردآب) نامیده است این نوع صفراء باعث بروز بیمارى‏هاى صفراوى چون اسهال صفراوى، نمله، تب غب و عفونت پذیرى و زخم آورى مى‏باشد.

[28] ( 5) از این صفراى غیر طبیعى، قى و بیمارى‏هاى صفراوى پدیدار شود و اگر عفونت پذیرد، تب اینیالوس( تبى که درون بدن بسوزد و بیرون سرد باشد) و اورام مزمن به وجود آید و اگر با خون آمیزد طاعون پدید آید.( نقل با تصرف از هدایة المتعلمین، ص 31)

[29] ( 6) رنگ این دو نوع از صفراء، به دلیل آمیزش با بلغم زرد مى‏باشد.

[30] ( 1) یعنى به سوداء تبدیل گردد.

[31] ( 2) زیرا سوداى حاصل از صفراى سوخته، بدترین صنف سوداء مى‏باشد.

[32] ( 3) اطلاق صفراى سوخته به قسم« الف» حقیقى است، زیرا صفراء، در واقع سوخته است ولى اطلاق آن به قسم« ب» به دلیل مشابهت در اوصاف از جمله خشکى و حدّت، مجاز مى‏باشد.

[33] ( 4) به دلیل آمیختگى با سودا.

[34] ( 5) زیرا سوداى آمیخته بدان، کم مى‏باشد و اگر سوداء، زیاد باشد به اقسام سوداء، ملحق مى‏گردد.

[35] ( 6) اگر مختلط سوداى احتراقى باشد رنگ آن سیاه مى‏گردد و اگر سوداى طبیعى باشد متمایل به سیاهى مى‏باشد.

[36] ( 7) تفاوت این صفراء با صفراى محترق در آن است که در صفراى محترق باید اختلاط صورت پذیرد، به گونه‏اى که اجزاى سوخته قابل تمییز نباشد.

[37] ( 1) همچنین تغذیه غضروف‏ها و رباطٌّها.

[38] ( 1) در صورت انتشار سوداء در بدن، بیمارى‏هاى سوداوى مانند یرقان سیاه( سندى) به وجود مى‏آید.

[39] ( 2) سوداى ذخیره در طحال، نضج مى‏یابد و بر ترشى آن افزوده مى‏گردد.

[40] ( 1) رسوب عبارت است، از جدا شدن اجزاى ارضى در یک مایع و شکافتن آن و ریزش به سمت پایین، مانند:

آب کدر.

[41] ( 2) در نسخه‏اى کالدهن دارد، یعنى مانند روغن که داراى دردى و رسوب نمى‏باشد، بعضى از شارحان مى‏گویند به جز روغن زیتون.

[42] ( 3) صفراء، به لحاظ حرارت زیاد، پیوسته در جنبش و حرکت است و جسم سائل در حال حرکت، چیزى از آن رسوب نمى‏کند، لذا نیاز به سکون دارد.( تلخیص از شرح آملى، ص 135)

[43] ( 4) در صورت درنگ، طبیعت آن را به سرعت به کیسه صفراء انتقال مى‏دهد.

[44] ( 1) اگر مى‏گفت: دو دسته اخیر، درست‏تر بود، زیرا بعد از آن، یعنى صفراى سوخته، ذکر نشد، بلکه در آخر گفته شد.

[45] ( 2) زیرا رطوبت بلغم از شدت و حدت سوختن مى‏کاهد.

[46] ( 3) زیرا صفراء از حدت و شدت و سرعت نفوذ بسیارى برخوردار مى‏باشد.

[47] ( 4) به سبب لطافتِ صفرا، به سهولت از بدن دفع مى‏گردد، لذا مدت زمان نضج آن نیز از دیگر اخلاط کمتر مى‏باشد.

[48] ( 5) این ناپسندى به دلیل رقت آن است که باعث غوص و سرعت انتشار بیشتر آن در بدن مى‏گردد.

[49] ( 6) این نیز به دلیل همان رقت است که در برابر درمان با سرعت بیشترى تحلیل مى‏پذیرد.

[50] ( 1) به دلیل غلظت ماده که باعث انتشار کند آن در بدن مى‏گردد.

[51] ( 2) این نیز به دلیل غلظت و خشکى ماده مى‏باشد که در برابر دارو از خود مقاومت نشان مى‏دهد.

[52] ( 3) افزایش سوداء در بدن باعث بروز بیمارى‏هاى سوداوى بویژه بیمارى‏هاى اعصاب و روان مانند مالیخولیا مى‏گردد.

سوداى غیر طبیعى نیز باعث بروز طیف وسیعى از بیمارى‏ها مى‏گردد:( سوداى صفراوى) سوداى سوخته از صفراء، بسیار ناپسند و باعث بروز تب ربع زودگذر، زخم‏ها و ورم‏هاى بدخیم و جذام و نوعى مالیخولیا که شخص جهنده، خشمناک و کشنده مى‏گردد.( سوداى بلغمى) سوداى سوخته از بلغم( رقیق و غلیظ) باعث تب‏هاى بلغمى، تب ربع دیرپا، زخم‏هاى دیرپا و مالیخولیاى که شخص خیره و ابله و خواب‏آلود گردد.( سوداى دموى) سوداى سوخته از خون از دیگر اقسام بهتر باشد و باعث مالیخولیایى که شخص خندان و آواز خوان باشد.( سوداى سوداوى) سوداى سوخته از سوداء( رقیق و غلیظ) به غایت ناپسند، رنگ تیره، ترش و تیز باشد باعث بروز زخم‏هایى که بهبودى ندارد و مالیخولیاى آن خوب نگردد.( برگرفته از هدایة المتعلمین، ص 36)

[53] ( 4) خون نیز به سرعت رسوب نموده( مرده) و به سوداء تبدیل مى‏گردد.

[54] ( 1) آب خالص عنصرى، بدون هیچ املاح و امتزاجات مراد مى‏باشد، البته در این بیان نوعى مناقشه دیده مى‏شود و آن خلط بین آب عنصرى و آب خارجى مى‏باشد.

[55] ( 2) رُزء در تعبیر ابن سینا یعنى چگونگى ارتزاء( بهره بردن) بدن از خون و این در صورتى است که در بدن اختلال نباشد و در مجارى آن انسداد نباشد.

[56] ( 3) صرف افزایش خون در بدن باعث توانایى و تندرستى نمى‏باشد، زیرا افزایش خون در بدن و رگ‏ها، علاوه بر امتلا و سنگینى و ایجاد خستگى و کسالت در بدن، طبیعت بدن را از تصرف کامل بر خون و استحاله آن به گوهر بافت اعضا و تغذیه آنها، بازمى‏دارد، لذا باعث بروز ضعف و بیمارى در بدن مى‏گردد.

[57] ( 4) درباره تعیین مقدار هر یک از اخلاط با یکدیگر، نظرات گوناگونى ارایه شده برخى بر اساس زمان فترت تب‏ها محاسبه نموده‏اند مثلًا فترت تب بلغمى( یعنى مدت زمان تجمع خلط بلغم و قبل از اشتعال آن که به نوبه تعبیر مى‏شود( 6 ساعت مى‏باشد و فترت تب صفراوى 36 ساعت، پس بلغم مدت زمان کوتاه ترى تجمیع مى‏گردد، در نتیجه مقدار آن در بدن به مراتب بیشتر از صفراء مى‏باشد یعنى نسبت یک ششم، بنا بر این پس از خون بلغم و سپس صفراء و سوداء بیشترین اخلاط را تشکیل مى‏دهند آملى شارح قانون، ص 143 مى‏گوید: همه این مطالب یقینى نیست و صرف حدث و گمان مى‏باشد. داود انطاکى در تذکره، ص 11 مى‏گوید: درست در نظر من این است که نسبت بین اخلاط در بدن ثابت نمى‏باشد و در واقع تابع نوع غذایى است که مصرف مى‏شود، مثلًا اگر گوشت جوجه و زرده تخم مرغ خورده شود بیشتر آن خون، سپس صفراء، سپس بلغم مى‏گردد.

[58] ( 1) در تبیین نظریه اخلاط چهارگانه، که از مبانى فلسفى طب شمرده مى‏شود و از اهمیت بسیارى در علم طب برخوردار است، بطورى که گروهى به این مکتب پزشکى، طب اخلاطى، اطلاق نموده‏اند، مى‏گوییم: به یقین طبیبان و حکیمان گذشته، براى تشخیص رطوبت‏هاى موجود در بدن و تعیین اخلاط چهارگانه، دست به آزمایش و تجزیه خون نزده‏اند، چنان که امروزه در آزمایشگاه، مواد بسیارى از تجزیه خون بدست مى‏آید، لذا تلاش بسیارى از علاقمندان طب سنتى به تطبیق با مبانى جدید و مواد تشکیل دهنده خون، کامل و دقیق از آب درنمى‏آید، و درست این است که این نوع مباحث را در مبانى خود مورد بررسى قرار داد، و انتظار نداشت که به‏طور دقیق با مبانى جدید قابل تطبیق باشد، به اختصار مى‏گوییم: آنچه به نظر مى‏آید این است که مقوله اخلاط، مبتنى بر شالوده طب سنتى، یعنى مزاج و از نگاهى ماکروسکوپى و کلى نگر مى‏باشد و اشتراک بین ابزار و امکانات امروزى و گذشته وجود نداشته تا در نتیجه‏گیرى نیز اشتراک و انطباق نظر وجود داشته باشد، لذا نظریه اخلاط بیشتر مبتنى است بر تشخیص‏هاى خارجى و کلى از حالت‏شناسى بدن، علامت‏شناسى، آسیب‏شناسى، تشخیص‏هاى بالینى، واکنش‏هاى دارویى و غذایى و در آخر، نتیجه‏گیرى از شیوه درمانى بیمارى‏هاى سوء مزاج مادى( خلطى) مى‏باشد، لذا تقسیم اخلاط به چهار دسته بر اساس مؤلفه‏هاى یاد شده بوده، و نه از راه تجزیه خون و با چشم مسلح و میکروسکوپى، حتى این که شیخ الرئیس مى‏گوید: آن گاه که خون را در ظرف آزمایش قرار دهیم، لایه رویین آن، همانند کف و آن صفراء و بخش سفید آن بلغم و بخش لخته و ته نشین آن سوداء و بخشى آبى و بخشى خون که از آنها جدا و متمایز مى‏باشد، این آزمایش نیز چنان که خود ابن سینا تصریح مى‏کند: به چشم مى‏بینیم، در واقع یک نگاه غیر مسلّح است، نه تجزیه علمى خون، و مبتنى بر همان علامت‏شناسى مى‏باشد که البته به‏طور مستقیم روى خون( نه به واسطه بدن) انجام مى‏گیرد.

بنا بر این آنچه نظریه اخلاط را امروزه نیز استوار و قابل استناد مى‏دارد، گذشته از مبانى خاص خود، نتیجه بخشى آن در زمینه درمان بیمارى‏ها مى‏باشد و با توجه به علایمى که هر خلط از خود بروز مى‏دهد و با استفاده از داروى مربوط به دفع آن خلط از بدن، و رفع علایم آن و در نهایت بهبودى بیمارى، و همین اندازه در درستى علوم تجربى و کاربردى کافى است، هر چند از لحاظ تحلیل علمى و تطبیق آن بر یافته‏هاى جدید جاى بحث و مناقشه باقى مى‏باشد.

[59] ابن سینا، حسین بن عبد الله - مترجم: مسعودى، على رضا، ترجمه قانون در طب، 1جلد، مرسل - کاشان، چاپ: اول، 1386 ه.ش.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


آرشیو نمونه مطالب کتابخانه های نور:

                        

                       --------------------------------------------------------------------


سایت وکتابخانهمجازی(نمونه سایت های موجوددرکتابخانه های مجازی مذهبی)

سایت وکتابخانه(نمونه کتابخانه های موجود درسایت های مذهبی) 

کتابخانه ومجلات 

 روش تندرستى در اسلام 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

 کتابخانه مجازی شامل :  
نرم افزار و کتابخانهمجازی  سایت و کتابخانه مجازی    -----------------------------------------------------------------------------------------------------------

کتابخانه های ایران 
کتابخانه هایدیجیتال(13) 


 


دسته ها :
X