المنصوری فی الطب (ترجمه)، ص: 199
کورزه (خرنوب شامى)
[1]: گرمایش میانه است، بندآورندهى شکم، گونهى نبطى آن بدون گرمازایى کارکردى نیرومند دارد.
گل خوراکى (طین الأکل)
[2]: سرد، نیروبخش دهانهى شکمبه، از میانبرندهى دلآشوبى پس از خوراک است. خوشبوکننده نفس مىباشد. زیادهروى آن در ناشتا در جگر گرفتگى پدید مىآورد و آمیزه را تباه مىکند.
کبر:
گرم، گرفتگىآور در جگر است و بزرگکنندهى سپرز و پایینآورندهى اشتها و لیزکننده و افزایندهى لیزابهى شکمبه مىباشد.
پانید (فانید):
گرم، نرمکنندهى گلو و شکم و پیشآبدان و گرمکنندهى پیرامون گرده است.
عسل:
گرم است. به تندى به زردآب دگرگون مىشود. بیرونکنندهى و پاک کنندهى بلغم در سالمندان و کسانى که آمیزهى سرد دارند مىباشد. در تابستان براى دارندگان آمیزهى گرم ناسازگار است.
شکر:
نرمکنندهى گلو و شکم است. خیلى گرمکننده نیست.
ترنجبین (ترانگبین):
شکم را شل و گلو را نرم مىکند.
گیاهان خوشبو:
شاه سپرم (شاهسفرم)[3]: کمى به گرمازایى گرایش دارد، اگر روى آن گلاب بریزند خوابآور مىشود.
مرزنگوش[4]: گرم است. نرمکننده، گشاینده است. براى بیمارىهاى از سردى مغز سودمند است.
پودینه (نمام)[5]: گرم، نرمکننده است.
______________________________
(1). خرنوب شامى: ن. ک
نمایه داروهاى تکى
(2). طین الأکل: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(3). شاهسفرم: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(4). مرزنجوش: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(5). نمام: ن. ک نمایه داروهاى تکى
المنصوری فی الطب (ترجمه)، ص: 200
گل سرخ (ورد): سرد است، آرامکنندهى سردرد از گرمى و مستى است و برانگیزاندهى زکام و عطسه است.
بنفشه[6]: سرد است، خوابآور، آرامکنندهى سردردهاى از گرمى مىباشد.
آس[7]: سرد است، بندآورنده، نیروبخش اندامهاى سست شده است.
ترنج (اترج): پوست آن گرم، نرمکننده است. گوشت آن میانه است ولى سنگین و کندگوار مىباشد. ترش آن از میانبرندهى زردآب است.
چنار (دلب)[8]: دانهى آن براى زهرها سودمندست.
لفّاح[9]: سرد است. سنگینى سر مىآورد. خوابآورست چنانچه خورده شود، دلآشوبکننده و بالاآورنده خواهد بود و چهبسا کشنده باشد.
نیلوفر[10]: سرد است، خوابآور، آرامکنندهى سردرد است.
بابونه (اقحوان)[11]: گرم، سنگینکنندهى سر و خوابآور است.
درمنه (شیح)[12]: گرم و خشک است براى گرفتگىهاى راه بینى خوب است.
یاسمین[13]: گرم است، نرمکنندهى نیکویى براى سردردى است که از سردى و بادهاى فشرده پدید آمده باشد و نیروبخش مغز است.
نسرین[14]: گرم است، نرمکننده براى تبداران و بزودى از میانبرندهى سردرد است.
نرجس[15]: گرم، نرمکننده است.
سوسن[16]: گرم، نرمکننده، سودمند براى مغز است.
______________________________
(1). بنفسج: ن. ک نمایه
داروهاى تکى
(2). آس: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(3). دلب: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(4). لفاح: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(5). نیلوفر: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(6). اقحوان: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(7). شیح: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(8). یاسمین: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(9). نسرین: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(10). نرجس: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(11). سوسن: ن. ک نمایه داروهاى تکى
المنصوری فی الطب (ترجمه)، ص: 201
فلنجمشک[17]: گرم است، براى تپش دل و ترس و لرزه (رعشه) خوب است.
بید (ورد الخلاف)[18]: سرد است، نیروبخش مغز و از میانبرندهى بخار گرم است.
همیشه بهار (خیرى)[19]: گرم، نرمکننده است، به ویژه زرد رنگ آن. و هرچه از گیاهان که به هنگام بوییدن آن احساس تندى و تیزى و برانگیختن شود، چون درمنه و پودنه نشاندهندهى گرمى آنهاست و آنچه که از آنها احساس لذت و آرامش دل احساس گردد به مانند بید (ورد الخلاف) و نیلوفر و گل سرخ و همانند آنها نشانهى سردى آنها مىباشد.
خوشبوکنندهها
مشک (مسک)[20]: گرم، خشک است، براى تبداران به تندى سردرد مىآورد. براى بیمارىهاى از سردى در سر سودمند است. براى دلآشوبى خوب و پایین افتادن نیرو خوب مىباشد.
عنبر[21]: گرم، نیروبخش مغز و دل است.
کافور[22]: سرد، نرمکننده سردردهاى از گرمى و بیمارىهاى از گرمى سر و بیمارىهاى همهى تن سودمند است. بسیار بوییدنش بیدارى (نخوابیدن) مىآورد و اگر آشامیده شود گرده و خایه را سرد مىکند و آب مردانه را سفت[23] مىنماید و بیمارىهاى از سردى را در چنین جاهاى تن بجا مىگذارد.
چندن (صندل): سرد، خشک است، اگر آن را ببویند و یا بر تن بمالند براى بیمارىهاى از گرمى خوب است و چنانچه در گرمابه بر تن بمالند، خارش به جا مىگذارد.
______________________________
(1). فلنجشک: ن. ک
نمایه داروهاى تکى
(2). خلاف: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(3). خیرى: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(4). مسک: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(5). عنبر: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(6). کافور: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(7). جمد: متن-
المنصوری فی الطب (ترجمه)، ص: 202
آمله (سک[24]): گرم، خشک است. براى شکمبه خوب است، بوى بد عرق تن را مىبرد.
عود[25]: گرم، خشک است، براى شکمبهى نمور و لیز خوب است.
زعفران[26]: گرم، خشک است، براى شکمبه خوب نیست. پدیدآورندهى دلآشوبى و سردردزا و سنگینکنندهى سر و خوابآورست.
آلبالوى تلخ (محلب)[27]: گرم، آرامکننده پىهایى است که در پى ضربه خوردن سفت شدهاند.
گلاب: نرمکننده است، آرامکننده سردردهاى از گرمى و خمارى مستى و بیهوشى و رنجورى مىباشد. کاربرد بسیار آن، موها را سپید مىکند.
قرنفل[28]: گرم و خشک و نیروبخش شکمبه و دل و مغزست.
میعه[29]: گرم و سنگینکنندهى سر و خوابآورست.
ناخن پریان (اظفار الطیب)[30]: گرم و سنگینکنندهى سر و سردردزاست.
کست (قسط)[31]: گرم و خشک و اگر از راه بینى بخور داده شود براى سرماخوردگى، خوب است و گرفتگىها را مىگشاید.
مشک زیر زمین (سعد)[32]: گرم، خشک است، براى بوى بد دهان و شکمبه نمور و لیز سازگار و خوب مىباشد
اشنان[33]: گرم، خشک است، پاککننده و گشایندهى گرفتگىها است. گوشت اضافى را از میان مىبرد.
______________________________
(1). سک: در کتاب «مفید
العلوم» آمده، دارویى ترکیبى از مازو (عفص) و کشمش و یا آمله (أملج) و کشمش ساخته
مىشود. در «معجم الوسیط» گونهاى از خوشبوکنندههاى ترکیبیافته از مشک و رامک
یاد شده.
(2). عود: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(3). زعفران: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(4). محلب: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(5). قرنقل: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(6). میعه: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(7). اظفار الطیب: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(8). قسط: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(9). سعد: ن. ک نمایه داروهاى تکى
(10). أشنان: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[1] ( 1). خرنوب شامى: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[2] ( 2). طین الأکل: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[3] ( 3). شاهسفرم: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[4] ( 4). مرزنجوش: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[5] ( 5). نمام: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[6] ( 1). بنفسج: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[7] ( 2). آس: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[8] ( 3). دلب: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[9] ( 4). لفاح: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[10] ( 5). نیلوفر: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[11] ( 6). اقحوان: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[12] ( 7). شیح: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[13] ( 8). یاسمین: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[14] ( 9). نسرین: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[15] ( 10). نرجس: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[16] ( 11). سوسن: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[17] ( 1). فلنجشک: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[18] ( 2). خلاف: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[19] ( 3). خیرى: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[20] ( 4). مسک: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[21] ( 5). عنبر: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[22] ( 6). کافور: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[23] ( 7). جمد: متن-
[24] ( 1). سک: در کتاب« مفید العلوم» آمده، دارویى ترکیبى از مازو( عفص) و کشمش و یا آمله( أملج) و کشمش ساخته مىشود. در« معجم الوسیط» گونهاى از خوشبوکنندههاى ترکیبیافته از مشک و رامک یاد شده.
[25] ( 2). عود: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[26] ( 3). زعفران: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[27] ( 4). محلب: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[28] ( 5). قرنقل: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[29] ( 6). میعه: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[30] ( 7). اظفار الطیب: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[31] ( 8). قسط: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[32] ( 9). سعد: ن. ک نمایه داروهاى تکى
[33] ( 10). أشنان: ن. ک نمایه داروهاى تکى