سردرد سرد مزاج
سردردهاى سردمزاج خود چند نوعاند مانند درد پیشانى (عصابه)، درد شقیقه، سر درد کلاه خودى سرد مزاج، سردردهاى دورهاى (غیر از سردرد یک روز در میان که مزاج گرمدار بقیه سردردهاى دورهاى مزاجشان سرد است). گاهى سردرد سرد مزاج با تجمع اخلاط بلغمى در بدن همراه است و گاه در اثر سردى مزاج مغز و یا عوامل دیگر عارض مىشود.
در سردردهاى سرد مزاج سرخى چشم و چهره، تلخى و خشکى دهان، درد ناحیه آهیانه، سرخى بول و سائر علائم حرارت مشاهده نمىشود در مداواى این سردرد هم از داروهاى ضمادى و هم از داروهاى خوراکى و بویائى و عطسهآور و غیره استفاده مىشود، داروهاى ضمادى که به سر مالیده مىشوند باید گرم مزاج باشند مانند شیرابه یا جوشانده فرفیون، جوشانده خردل، آب مرزنگوش، روغن فلفل، روغن زعفران گند بیدستر (بیضه سگ آبى)، جوشانده عاقرقرحا و غیره ...
براى تنقیه مىتوان از داروهائى مانند جوشانده مرزنگوش مخلوط با روغن کرچک یا داروهاى دیگر گرم مزاج استفاده نمود.
از بوئیدنىها داروهاى مقوى اعصاب و گرمکننده مانند مفرى و سیاهدانه پودر کرده مىتوان استفاده نمود. ضمنا داروهاى عطسهآور براى این افراد بسیار مفیدند مانند
طب سنتى خسروى: درمان بیماریهاى مختلف با گیاهان دارویى و مواد طبیعى، ص: 34
کشیدن پودر کندش در بینى که پس از انجام عطسه بتعداد کافى بخارات از سر خارج مىشود و سردرد تسکین یا تقلیل مىیابد.بعنوان خوراکى ابتدا منضج و مسهل گرم مزاج به بیمار مىدهند و اگر شکم بیمار روان باشد نیازى به مسهل نیست و تنها از منضجهاى گرم مزاج باید استفاده کرد، مانند انسیون، بادرنجبویه، پرسیاوشان، عاقرقرحا، افسنطین، مرزنجوش، اسطو خودوس و غیره که مجموع یا چند تا از گیاهان را انتخاب و بجوشانند و روزى یک لیوان افراد بالغ از آب صافشده دارو بخورند و مدتى ادامه دهند و اگر در بدن خلطى هست آن را از بدن بیرون نمایند.
یکى از داروهاى بسیار مفید براى سردردهاى سرد مزاج گنهگنه یا اکسید دوکینین مىباشد براى مصرف این دارو باید ابتدا منضج و مسهل به بیمار بدهند تا بدن پاک گردد سپس دو روز یا سه روز صبح ناشتا هر روز مقدار پانصد میلیگرم گنهگنه را در کپسول کرده میل کنند.
افرادى که به سردردهاى سردمزاج مبتلا مىباشند باید از خوردن غذاى رطوبى و سرد مزاج خوددارى کنند، از روى بىمیلى آب یا غذا نخورند ترشىجات و غذاهائى که براى افراد میکرنى مضرند براى اینگونه بیماران هم زیانآورند و در مقابل ورزش براى آنان بسیار نافع است.
سردرد شقیقهاى
این سردرد اکثرا در ناحیه شقیقه بوجود مىآید سردرد شقیقه اکثرا نوبتى است و گاهى هم پیوسته مىباشد و معمولا اسباب این سردرد اخلاط است درد گاهى بحدى مىرسد که بیمار طاقت دست زدن به محل درد را ندارد.
در این بیمارى ابتدا باید مشخص شود خلطى که اسباب سردرد شده گرم است یا سرد. معمولا دردهاى شقیقهاى نوبتى یا قطع و وصل شونده سرد مزاجاند اما اگر پیوسته و مستمر باشند و یکسره درد وجود داشته باشد و قطع و وصل نشود مزاج آن گرم است و این درد مداواى دردهاى مستمر را دارا مىباشد.
اگر سردرد نوبتى باشد بهتر است قبل از هر چیز بدن تنقیه شود و اخلاطى که سبب بروز سردرد مىشود از بدن خارج گردند. مداواى درد شقیقه غیر مستمر تقریبا مشابه مداواى سردردهاى سرد مزاج مىباشد.
گاهى درد شقیقه جزء دردهاى عصبى یا میکرنى مىباشد در این صورت باید علاج آن درد شود تا درد شقیقه هم به تبع آن قطع شود. از داروهاى خوراکى منضج و مسهلهاى گرم مزاج براى آنان که درد مستمر ندارند لازم است همچنین از داروهاى ضمادى
طب سنتى خسروى: درمان بیماریهاى مختلف با گیاهان دارویى و مواد طبیعى، ص: 35
براى درد شقیقه یکى روغن قسط است که بدستور زیر درست مىشود. (در جوامع بشرى هرچه زندگى ماشینى بیشتر گردد این نوع سردرد نیز افراد بیشترى را مىگیرد. سردرد میکرنى سرد مزاج است.)
قسط صد گرم، سلیخه (پوست ضخیم دارچین) و فلفل سیاه و عاقرقرحا و فرفیون از هرکدام چهل و پنج گرم، جند بیدستر پنجاه گرم مجموع را قدرى بکوبند و با قدرى آب بجوشانند تا تقریبا نصف آب بخار شود و نصف دیگر باقى بماند صاف کنند و به آب صاف شده حدود دو کیلوگرم روغن زیتون یا روغن کنجد اضافه نمایند و مجددا بجوشانند تا آب بخار شود و روغن باقى بماند، روغن حاصل را روغن قسط گویند این روغن براى ضماد در محل درد شقیقه و یا عصابه و سردردهاى سرد مزاج مفید است یوسفى در کتاب خود نوشتهاند افرادى که درد شقیقه دارند مىتوانند مقدارى صمغ عربى و تریاک و زعفران را بکوبند پودر شود از پودر حاصل با گلاب خمیر کنند و بر شقیقه یا پیشانى بگذارند. (صمغ عربى پنج گرم تریاک 5/ 2 گرم و زعفران یک گرم) یکى از داروهاى خوراکى که براى سردردهاى سرد مزاج و درد شقیقه مفید است خوردن جوشانده مرزنجوش و مومیاى مکى اصل مىباشد بدین طریق که مقدارى مرزنجوش را بجوشانند و چند روز یک حبه مومیائى را با مقدارى از جوشانده مرزنگوش بخورند و مدتى ادامه دهند.
در بعضى از سردردهاى میکرنى و سرد مزاج که بیشتر پشت گردن را مىگیرد اگر مقدارى زیره را بکوبند و با تخم مرغى که آبپز و سفت درست کردهاند مخلوط کرده و مجددا با روغن حیوانى سرخ کنند و گرماگرم در پارچهاى ریخته و روى محل درد پشت گردن بگذارند در تسکین درد اثر قابل توجهى دارد.